Taksim – Andrzej Stasiuk

Stasiuk napisał western. I bardzo się z tego cieszę. Doskonale się to czyta i jest to bez wątpienia dobra proza. Tym bardziej, że jego ostatnie publikacje były bliższe poezji — duże, statyczne opisy, doskonałe metafory, krajobrazy, obserwacje i postacie. Wszystko nieruchome.

Taksim w odróżnieniu od tego jest dynamiczny. Ma dramaturgię. A właśnie dramaturgia jest dla mnie podstawowym wyznacznikiem prozy. Poezja to metafora, proza to akcja. I w Taksimie akcji, dramaturgii, ruchu i dziania się jest całkiem sporo.

To bardzo męska proza, jak na western przystało. Akcja oczywiście nie dzieje się na Dzikim Zachodzie, a bohaterami nie są kowboje, ale to tylko szczegół, sztafaż. Wszystko inne, cała konstrukcja, szkielet fabularny, konstrukcja postaci i wartości jakie reprezentują to już czysty western.

Stasiuk maluje świat pogranicza. Prowincjonalny, wschodnioeuropejski świat zapomnianych granic, krętych, górskich dróg, przemytniczych szlaków i obwoźnego handlu. W ten krajobraz wsadza kilku facetów i jedną kobietę. Zamiast Indian są Cyganie. Zamiast pogranicza Teksasu i Meksyku jest pogranicze Polski, Słowacji, Rumunii, Ukrainy i Węgier. Zamiast koni są zdezelowane furgonetki.

Nie chcę za wiele napisać o czym jest Taksim, żeby nie pozbawiać was przyjemności odkrywania świata, który opisuje Stasiuk. Tym bardziej, że autor bardzo oszczędnie dozuje kolejne uściślenia tego świata. Składa go z retrospekcji, wspomnień i strzępków zdarzeń opowiadanych przez głównego bohatera.

W każdym razie czyta się to dobrze. Ja miałem sporo przyjemności. Znam prowincję, którą opisuje Stasiuk z własnego doświadczenia. Znam tych ludzi, rozumiem ten typ mentalności. Pochodzę z powiatowego miasteczka na Dolnym Śląsku i pogranicze Polsko, Czesko, Niemieckie niewiele się różni od rejonów opisywanych przez Stasiuka. Tym bardziej, że tamte rejony też znam.

Tak się składa, że jestem wielbicielem polskiej prowincji. Po ponad dziesięciu latach mieszkania w stolicy znam również wielkomiejską Warszawę. Wiem od czego uciekł Stasiuk i wiem, co pokochał na zadupiu. Może dlatego to mój ulubiony polski pisarz współczesny.

I jeszcze na koniec anegdotka.

Parę lat temu kiedy Wydawnictwo Czarne Stasiuka zaczynało. Przeczytałem na ich stronie internetowej w notce dla autorów, że nie przyjmują powieści, w których występują pistolety karabiny i broń palna. Zdziwiło mnie to.

Dlaczego nie przyjmują powieści z bronią palną!? Zupełnie nie mogłem zrozumieć tego dziwacznego założenia. Przecież w setkach (o ile nie w tysiącach) doskonałych dzieł literackich występuje broń palna.

W Taksimie oczywiście też są pistolety. Są również trupy. A ze strony Wydawnictwa Czarnego zniknęło to dziwne, niezrozumiałe zastrzeżenie. Mam nadzieję, że na zawsze.